صنعت داروسازی در چند سال اخیر به دلیل پیشرفت روزافزون تکنولوژی در صنعت و همچنین افزایش تقاضا در تولید دارو، به یکی از پیشرفته‌ترین بخش‌های بازار تبدیل شده است. صنعت داروسازی و مواد اولیه دارویی شاخه‌ای از اقتصاد هستند که طراحی، تولید و عرضه دارو را به عهده گرفته‌اند. مواد اولیه دارویی از مواد معدنی، گیاهی، آلی، جانوری؛ مصنوعی و غیر مصنوعی تشکیل شده است. در این مقاله شما را با مواد اولیه دارویی آشنا می‌کنیم.

انواع مواد اولیه در صنایع دارویی

مواد اولیه موجود در داروها (مواد مؤثره) در تشخیص بیماری، درمان و ریشه کردن بیماری تأثیر دارند. این مواد به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• مواد دارویی فعال (API) :

مواد دارویی فعال که به آن‌ها حجم فعال هم می‌گویند مواد تشکیل‌دهنده فعال بیولوژیکی در دارو هستند. ازآنجایی‌که مواد دارویی فعال در تأثیر دارو نقش بزرگی دارند، بایستی در اندازه و کیفیت آن‌ها دقت بیشتری شود. مواد دارویی فعال شامل موادی مثل مونو کلرو بنزن و فسفر اکسی کلرید هستند که در سنتز داروهای مؤثر در بیماری کبد، تیروئید و صرع کاربرد دارند.

مواد دارویی غیرفعال مواد دارویی غیرفعال برای مطلوب ساختن داروها به کار می‌روند. این مواد خاصیت ضد الکترواستاتیک و مرطوب‌کننده و همچنین دارای خاصیت حل‌کنندگی هستند. مواد دارویی غیرفعال خاصیت روان‌کننده و نرم‌کننده دارند که نتیجه تأثیر آن‌ها را در نرم‌کنندگی پمادها می‌بینیم. ماکرو گول‌ها به‌عنوان جزئی از داروها، پمادها، شربت‌ها و قرص و کپسول، یک گروه با کاربردهای فراوان از دسته مواد دارویی غیرفعال هستند.

• مواد بسته‌بندی :

داروها را برحسب شکل ظاهری بسته‌بندی می‌کنند. داروها به شکل پودر و قرص که جامد هستند، یا داروهای مایع مثل شربت و سوسپانسیون و نیمه جامد مثل پماد و ژل و کرم هرکدام در روکش‌ها و جعبه‌های مخصوص بسته‌بندی‌شده و به بازار عرضه می‌گردد.

سایر مواد اولیه دارویی

مواد اولیه دارویی شامل انواع دیگری هستند که در زیر آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• اتصال‌دهنده‌ها :

اتصال‌دهنده‌های دارویی یکی از انواع مواد اولیه هستند که به دو صورت، خشک و محلول وجود دارند. اتصال‌دهنده‌ها خاصیت چسبندگی دارند و برای اتصال مواد تشکیل‌دهنده دارو بکار می‌روند. اتصال‌دهنده‌ها شامل چسب، پلیمرهای مصنوعی و نیمه مصنوعی و قندها هستند. ژلاتین، گوار، ساکروز و شربت ذرت و ... جزء اتصال‌دهنده‌ها هستند.

• تجزیه‌کننده‌ها :

تأثیر زیستی داروها به قابلیت جذب در دستگاه گوارش بدن بستگی دارد. برای جذب بهتر داروها بایستی در مایعات بدن قابل‌حل باشند و این کار توسط تجزیه‌کننده‌های دارویی صورت می‌گیرد. تجزیه‌کننده‌ها در دستگاه گوارش بدن قرص‌ها را تخریب می‌کنند و دانه‌های ریزی به وجود می‌آید. ژلاتین، گوار، آلژنیک و نشاسته و متیل  سلولز جزء تجزیه‌کننده‌ها هستند.

• پرکننده‌ها :

در صنعت دارویی پرکننده‌ها را همان مواد اولیه غیرفعال می‌دانند که کاربرد آن‌ها در افزایش حجم دارو است. افزایش حجم دارو باعث سهولت در تولید دارو می‌شود. پرکننده‌ها تأثیر دارویی ندارند و فقط برای تولید  فرمولاسیون دارو  موردنیاز هستند. کلسیم فسفاز، ساکاروم لاکتیک، کلسی کربن و آمیلیوم از جمله مواد پرکننده دارویی بشمار می آیند. 

• روان‌کننده‌ها :

روان‌کننده‌ها باعث می‌شوند بیرون کشیدن و فشرده‌سازی داروها آسان‌تر شود. اصطکاک بین دیواره شربت و لبه قرص توسط روان‌کننده‌ها کمتر می‌شود. روان‌کننده‌ها به فرمول‌های قرص و کپسول به مقدار کم افزوده می‌شوند. از چسبیدن قرص و کپسول به مواد بسته‌بندی دارو جلوگیری می‌کنند.

• عوامل طعم‌دهنده :

مواد طعم‌دهنده به بو دادن دارو و یا بهبود بوی آن کمک می‌کند برخی از طعم‌دهنده‌ها شامل گلیسیرین، گلوکز، اسیدسیتریک و روغن نعناع هستند. طعم‌دهنده‌ها در اشکال مختلف مثل اسپری، پودر، روغن یا محلول در آب اضافه می‌شوند.

• عوامل پوشش‌دهنده :

پوشش‌دهنده‌ها یکی از مهم‌ترین مواد اولیه دارویی هستند که بیشتر در قرص‌ها کاربرد دارند. پوشش‌دهنده‌ها در قرص طعم و بوی بد آن‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین باعث می‌شود در صورت مصرف دو داروی هم‌زمان فرد دچار اختلال دارویی نشود. پلیمرهای فعال، مشتقات سلولز از مواد پوشش‌دهنده دارویی هستند.

سخن پایانی :

به‌طورکلی صنعت داروسازی با سلامت و جان انسان‌ها سروکار دارد بنابراین در همه کشورها طراحی، تولید و نگهداری دارو بایستی طبق اصول خاصی صورت گیرد که مبادا جان انسان‌ها را به خطر اندازد. صنعت دارویی و مواد اولیه دارویی بحث بسیار گسترده‌ای است که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره شد.

گیاهان دارویی باتوجه‌به خواص بسیار زیادی که برای بدن دارند، از زمان‌های گذشته تا به امروز بسیار کاربردی بوده‌اند. این نوع داروها را می‌توان صورت مکمل غذایی و به شکل قرص، شربت، روغن، کپسول و … استفاده کرد. از کاربرد گیاهان دارویی برای درمان برخی از بیماری‌ها بسیار مفید هستند، پس برای آشنایی با خواص این گیاهان ادامه متن را دنبال نمایید:

گیاهان دارویی

امروزه انواع گیاهان دارویی در بازار افزایش پیدا کرده‌اند و آن‌ها را به‌صورت تازه و خشک شده به فروش می‌رسانند. خواص اکثر داروها برای افراد شناخته شده است؛ به همین دلیل طرف‌داران بسیار زیادی دارند. برخی از مهم‌ترین گیاهان دارویی عبارت‌اند از:

• ریحان: این نوع گیاه دارویی دارای آنتی‌اکسیدان‌های بسیار زیادی است که خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی را در بدن ایجاد می‌کند. افرادی که از ریحان استفاده می‌کنند، می‌توانند میزان استرس خود را به طور چشمگیری کاهش دهند و سردردهای شدید را درمان کنند. علاوه بر این موارد ریحان برای افزایش اشتها، درمان سرفه، بهبود سرماخوردگی و … بسیار مفید است.
• رزماری: باتوجه‌به وجود دو آنتی‌اکسیدان قوی به نام کارنوزول و رزمارینیک در گیاه رزماری، به‌سلامت بدن کمک بسیار زیادی می‌کند. امروزه از این گیاه به‌عنوان یک دارو برای بهبود حافظه و درمان سرطان استفاده می‌کنند.
• نعناع: خاصیت آرامش‌بخش نعناع بسیار معروف است و همچنین برای کنترل استرس و کاهش وزن، دارویی بسیار مناسب محسوب می‌شود. از این نوع گیاه برای درمان تهوع، نفخ، سردرد، اسپاسم عضلانی و … استفاده می‌شود.
• زنجبیل: این گیاه سیستم ایمنی بدن را مقاوم می‌کند و با بهبود گردش خون انواع بیماری‌ها را از بین می‌برد. زنجبیل برای بهبود گوارش، درمان سرماخوردگی، افزایش اشتها و … کاربردهای بسیار مفیدی دارد.
• بابونه: این گیاه دارای خواص ضدباکتریایی، ضد استرس، ضدالتهابی و ضد اسپاسم است که برای درمان اکثر بیماری‌ها بسیار مفید است. بابونه گرفتگی‌های قاعدگی را کاهش می‌دهد، زخم معده را برطرف می‌کند و برای تقویت سیستم ایمنی بسیار مفید است.

مزایای استفاده از بهترین گیاهان دارویی

امروزه از گیاهان متعدد، انواع داروهای مفید را تولید می‌کنند که نسبت به داروهای شیمیایی تأثیرات بهتری بر روی بدن دارند. باتوجه‌به مزیت‌های زیادی که در انواع گیاهان دارویی وجود دارد، امروزه اکثر افراد برای بهبود بیماری‌های خود از این نوع داروها استفاده می‌کنند. برخی از مزایای گیاهان دارویی عبارت است از:

• این نوع گیاه‌ها یک روش درمانی طبیعی هستند که هیچ‌گونه خطری برای بدن افراد ندارد.
• هزینه‌های لازم برای خرید گیاهان دارویی بسیار پایین‌تر از انواع داروهای شیمیایی است. باتوجه‌به این مورد امروزه افراد زیادی از گیاهان دارویی برای بهبود مشکلات خود استفاده می‌کنند.
• امروزه خواص گیاهان دارویی اثبات شده است و هر فردی بدون نگرانی می‌تواند آن‌ها را مصرف کند.
• سم موجود گیاهان دارویی بسیار اندک است و در این صورت عوارض جانبی برای بدن ندارند.

کاربرد گیاهان دارویی

فواید گیاهان دارویی از دیرباز در بین مردم مشخص بوده است و اکثر افراد با خواص این گیاهان آشنایی دارند. امروزه گیاهان دارویی کاربردهای زیادی دارند که برخی از آن‌ها عبارت است از:

• صنایع غذایی: از این نوع گیاه‌ها به‌عنوان یک نوع طعم‌دهنده در انواع مواد غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند. همچنین انواع چاشنی و ادویه‌های خوش طعم را با استفاده از گیاهان دارویی تولید می‌شوند که در میان مردم محبوبیت بسیار زیادی دارند.
• درمان: باتوجه‌به مقاومت بالایی که انواع گیاهان دارویی در برابر باکتری‌ها و میکروب‌ها دارند، امروزه برای درمان اکثر بیماری‌ها گزینه‌ای بسیار مناسب محسوب می‌شوند. گیاهان دارویی پتانسیل زیستی، دارویی و درمانی دارند پس می‌توانند برای بهبود بیماری‌ها و پیشگیری از اختلالات در بدن بسیار مفید باشند.
• صنایع کشاورزی: باتوجه‌به اینکه گیاهان دارویی برای ازبین‌بردن آلودگی، بیماری، میکروب و … بسیار مفید هستند، پس انواع آفت‌کش‌های متنوع را از آن‌ها تولید می‌کنند. بر خلاف مواد سمی این نوع آفت‌کش‌ها هیچ‌گونه ضرری برای طبیعت ندارند.
• آرایشی و بهداشتی: امروزه انواع روغن‌ها، عطرها و وسایل آرایشی را با استفاده از گیاهان دارویی تولید می‌کنند که خواص شگفت‌انگیزی برای بدن دارند.

سخن پایانی :

امروزه دسترسی به انواع گیاهان دارویی بسیار آسان‌ تر از دارو های شیمیایی است. همچنین قیمت بسیار مناسب‌تری نسبت به داروهای شیمیایی دارند؛ به همین دلیل مردم از این نوع گیاهان برای بهبود بیماری‌های مختلف استفاده می‌کنند. با توجه‌ به مزایای بسیار زیادی که انواع گیاهان دارویی مانند ریحان، رزماری، بابونه و … برای بدن دارند، فروش این محصولات روز به‌ روز افزایش پیدا می‌کند.

فارماکوپه در واقع نوعی کتاب کاربردی است که انواع دستورات دارویی متنوعی را در اختیار مخاطبان خود قرار می‌ دهد. با استفاده از این نوع کتاب‌ ها افراد می‌توانند از اطلاعات کامل در مورد دارو ها اطلاع داشته باشند و در موارد مختلف از آن‌ها استفاده کنند. این کتاب در مورد تمامی مراحل تولید دارو، استاندارد هایی را بیان می‌کند که اهمیت بسیار زیادی در صنعت تولید دارو دارند. اگر شما هم قصد دارید که با فارماکوپه آشنایی بیشتری داشته باشید، ادامه مطلب را از دست ندهید.

کاربرد فارماکوپه‌ ها

با توجه‌ به اطلاعاتی که در این فارماکوپه‌ ها وجود دارد، هر فردی به‌راحتی می‌ تواند از آن‌ ها استفاده نماید. این کتاب‌ ها شامل یک فهرست کامل و جامع از داروهایی است که در دنیا وجود دارند. همچنین انواع اطلاعات در مورد دارو ها مانند نوع مصرف، عوارض دارویی، نحوه نگهداری، نحوه تولید، نوع بسته‌بندی و … را می‌توان از این نوع کتاب‌ها برداشت کرد. تمامی استاندارد های لازم جهت تولید داروها که در صنایع شیمیایی استفاده می‌ شود را می‌توان در داخل این کتاب پیدا کرد.

امروزه مهم‌ترین وظیفه در تمام کارخانه‌ هایی که محصولات دارویی را تولید می‌کنند، بررسی کیفیت مواد اولیه موردنیاز برای ساخت دارو است. هر نوع دارویی که در کارخانه‌ها تولید می‌شود، باید از استانداردهای فارماکوپه بهره‌مند باشد. تمامی تولیدکنندگان باید به استاندارد های فارماکوپه توجه داشته باشند و در تمام صنایع باید استانداردهای را به خواسته‌های فارماکوپه نزدیک‌تر کنند.

استانداردهای فارماکوپه برای بسته‌ بندی داروها

یکی از اصطلاحاتی که به فارماکوپه مربوط می‌شود، بسته‌بندی محصول است. با توجه‌ به اینکه تولید یک محصول آخرین مرحله از ساخت یک دارو نیست و بسته‌بندی مواد هم اهمیت بسیار زیادی دارد، پس فارماکوپه از ارزش بالایی برخوردار است. امروزه استانداردهای بسیار زیادی را برای بسته‌بندی انواع مواد دارویی در نظر گرفته‌اند. نوع بسته‌بندی داروها تأثیر بسیار زیادی بر روی کیفیت محصول و ماندگاری آن‌ها دارند. درصورتی‌که داروها بسته‌بندی‌شده باشند، ظاهر بهتری دارند و افراد اعتماد بیشتری به این نوع داروها دارند و با خیال راحت از آن‌ها استفاده می‌کنند.

تمامی داروهایی که امروزه در بازار مصرف وجود دارند، باید بر اساس استانداردهای فارماکوپه طراحی و تولید شده باشند. استانداردهایی که در این زمینه برای داروهای متنوع در نظر گرفته می‌شود، شامل موارد زیر است:

• جنس بسته‌بندی
• میزان نفوذپذیری
• مقاومت در برابر فشار
• مقاومت در برابر رطوبت
• جابه‌جایی آسان
• ظاهر مناسب
• ماندگاری بالا
• و …

نکات مهم در مورد فارماکوپه‌ ها

فارماکوپه یک نوع وسیله عمومی است که کیفیت انواع داروهای مختلف را با استفاده از جمع‌آوری اطلاعات در مورد روش‌های تولید محصولات را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. برخی از نکاتی که در مورد فارماکوپه‌ها وجود دارد و باید به آن‌ها توجه کرد، عبارت است از:

• کاربرد: فارماکوپه‌ها برای ارائه مشخصات کامل در مورد داروها، گزینه‌ای بسیار مناسب هستند که این مشخصات برای نظارت بر کنترل داروها بسیار مهم است.
• انواع فارماکوپه: USP، فارماکوپه اروپایی، فارماکوپه بریتانیا و فارماکوپه ژاپنی، انواع فارماکوپه‌هایی هستند که استانداردهای لازم را در مورد داروها را منتشر می‌کنند.

چرا به فارماکوپه‌ها نیاز داریم؟

روزانه در سراسر جهان انواع مواد دارویی متنوع تولید می‌شوند که باید تمام آن‌ها توسط استانداردهای لازم ساخته شده باشند و به بازار مصرف عرضه شوند. درصورتی‌که داروها بر اساس استانداردهای فارماکوپه تولید نشده باشند را نمی‌توان مصرف کرد و قابل‌اعتماد نیستند. امروزه کارخانه‌های متنوع مشغول به تولید دارو هستند که بر اساس استانداردهای فارماکوپه عمل می‌کنند. تولید دارو اصلی‌ترین و آخرین مرحله برای ساخت دارو نیست و علاوه‌برآن تمامی استانداردها باید در مورد مواد اولیه، نحوه بسته‌بندی و … هم رعایت شوند.

سخن پایانی

فارماکوپه یک نوع کتاب است که تمام افراد و با اهداف متنوع می‌توانند از آن استفاده کنند. باتوجه‌به اینکه تمامی استانداردهای لازم در مورد داروها در این کتاب وجود دارد، امروزه استفاده از آن افزایش پیدا کرده است. این استانداردها در تولید داروها و بسته‌بندی آنها اهمیت فوق‌العاده زیادی دارد‌. بسته‌بندی دارو، ترکیب مواد اولیه و … از مهم‌ترین استانداردهایی هستند که باید در مورد داروها رعایت شوند. امیدواریم توانسته باشیم مطالب مفیدی را در آوان شیمی برای شما عزیزان به اشتراک گذاشته باشیم.

مواد اولیه دارویی چیست؟ تفاوت بین واسطه ها و API ها در چیست ؟

کشور ما ایران سالانه به 2000 نوع واسطه و مواد اولیه دارویی برای صنایع شیمیایی نیاز دارد. در صنعت پزشکی اکثر داروها از مواد شیمیایی ساخته می‌شوند. این مواد شیمیایی خود از سه دسته مواد طبیعی، مواد غیر معدنی و مواد مصنوعی ساخته شده‌اند. صنعت داروسازی یکی از صنایع بسیار مهم است که رابطه مستقیمی با بیمار و سلامتی بیمار دارد. در این مقاله به بررسی مواد اولیه دارویی، واسطه‌ها و APIها می‌پردازیم، در ادامه همراه ما باشید تا مطالبی در این باره در اختیار شما قرار دهیم:

مواد اولیه دارویی چیست؟

مواد اولیه دارویی (مواد مؤثره) و صنایع مواد دارویی در اصل شاخه‌ای از  اقتصاد هستند. مواد اولیه دارویی از لحاظ کیفیت و شرایطی که دارند، محدود هستند. تهیه مواد اولیه سالم و باکیفیت، از اساسی‌ترین اهداف صنایع دارویی است. زیرا دارو وسیله‌ای برای بهبودی و تضمین‌کننده سلامت بیمار است. پس در تولید و نگهداری و ذخیره آن باید دقت زیادی کرد. مواد اولیه به دودسته، مواد اولیه فعال و مواد اولیه غیرفعال تقسیم می‌شوند.

صنایع داروسازی

صنایع دارویی (Pharmaceutical Industry ) در زمینه‌ های تحقیق، تولید و بازاریابی دارو ها و تجویز آن‌ ها به بیماران به‌ منظور تسکین درد، واکسیناسیون و بهبودی فعالیت می‌کند. با پیشرفت تکنولوژی و نوآوری در تحقیق و تقاضا برای تولید مواد اولیه، صنایع دارویی در بازار اقتصادی پیشرفت کرده است. وظیفه صنایع دارویی کنترل حق اختراع ثبت دارو، ایمنی و آزمایش دارو است. صنایع دارویی به دو بخش تقسیم می‌شوند که در بخش‌های بعدی آن‌ها رو مورد بررسی قرار می‌دهیم:

تقسیمات صنایع دارویی

صنایع دارویی به دو بخش تقسیم می‌شود که در زیر آمده است:

1. صنایع تولید مواد اولیه دارویی (Pharmaceutical Industry Ingredient ) یا API

صنعت تولید مواد اولیه یا مواد مؤثره شاخه‌ای از صنایع شیمیایی است زیرا مواد اولیه داروها از مواد شیمیایی است. محصول نهایی صنعت داروسازی، مواد اولیه (مواد مؤثره) است.

2. صنایع Finished Dosage (دوز تمام شده )

در صنعت Finished Dosage مواد اولیه طبق فرمولاسیون در دسته‌های خاص طراحی می‌شوند و سپس به‌صورت داروی نهایی در قالب‌های قرص، کپسول، آمپول تزریقی، شربت، قطره، ویال و ... بسته‌بندی می‌گردند.

مؤلفه‌ های دارویی فعال

مؤلفه‌های دارویی فعال یا APIها به ماده فعال درون دارو می‌گویند. هر ماده یا مخلوطی از ماده که در ساخت فقط یک فراورده دارویی استفاده می‌شود، ماده فعال می‌گویند. برای مثال یک ماده فعال در ساخت داروی مسکن برای تسکین درد ساخته شده است. ماده فعال در آفت‌کش‌ها هم وجود دارد. این مواد از نظر بیولوژیکی فعال هستند و در مواد طبیعی کاربرد دارند. مواد دارویی فعال بیشتر در کشورهای خارجی تولید می‌شوند. کشورهای چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکننده ماده فعال دارویی هستند.

APIها وقتی در داروسازی به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شوند به یک ماده تبدیل می‌شوند که به آن‌ها مواد مؤثره می‌گویند. مواد مؤثره نه‌تنها در تشخیص بیماری، درمان پیشگیری‌ها و تسکین علائم تأثیر مستقیم دارند، بلکه در عملکرد و ساختار بدن نیز تأثیرگذار هستند.

واسطه ها

به ماده‌ای که در فرایند مواد دارویی فعال تولید می‌شود، واسطه می‌گویند. واسطه‌ ها برای تبدیل‌ شدن به ماده فعال دارویی (API  ) بایستی تبدیل به تغییرات مولکولی شده و بیشتر پالایش شوند. در واقع واسطه‌های دارویی نوعی مواد خام شیمیایی ارزان  هستند که با یک محصول شیمایی خوب در فرایند سنتز تبدیل به ماده فعال دارویی می‌شوند. واسطه‌ها نیازی به مجوز دارویی ندارند و فقط می‌توان از آن‌ها برای سنتز دارو استفاده کرد.

بررسی تفاوت بین واسطه ها و API ها

واسطه‌ ها، محصولات اصلی فرایند قبلی در سنتز API ها هستند در صورتی که  ساختارشان با APIها اختلاف دارد. واسطه‌ها مواد شیمیایی خام یا محصولات شیمیایی هستند که در فرایند سنتز APIها استفاده می‌ شوند. اما APIها ماده فعال درون دارو هستند و نیازی به‌واسطه ندارند. تولید API ها نیاز به مجوز و صدور گواهینامه از سازمان FDA آمریکا دارند، اما واسطه‌های دارویی نیاز به مجوز دارویی ندارند و می‌توانند در کارخانه‌ های شیمیایی معمولی تولید شوند.

سخن آخر :

در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی در مورد ماده فعال درون دارو یا مواد مؤثره دارویی و همچنین واسطه‌ های دارویی در اختیار شما بگذاریم. همان‌ طور که دیدید ماده موثره دارویی با واسطه‌ ها تفاوت دارند و یکی نیستند.

طبقه‌ بندی مواد مؤثره گیاهان دارویی به چه صورت می باشد ؟  کاربرد مواد موثره چیست ؟ 

مواد مؤثره در سه عامل کیفیت، قیمت و دسترسی به مواد نهایی تأثیر زیادی دارند. کشورهای چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مؤثره هستند. اما خوشبختانه کشور ایران اخیراً 6 مورد از مواد مؤثره را تولید کرده است و دیگر نیازی به واردکردن از کشورهای خارجی با قیمت بالا نیست. در این مقاله به بررسی کاربرد دارو و مواد مؤثره می‌پردازیم:

 مواد مؤثره چیست؟

مواد مؤثره یا (Active Ingredient ) از لحاظ بیولوژیکی فعال هستند و در فرمول داروها و آفت‌کش‌ها استفاده می‌شوند. در هر محصول یا هر دارو یک ماده مؤثره وجود دارد که وقتی به مرحله آزمایش می‌رسد، نتایج پزشکی ثابت می‌کند که مواد مؤثره بر دارو یا محصول تأثیرگذار بوده‌اند.

مواد مؤثره گیاهان دارویی

مواد مؤثره گیاهان دارویی، ترکیبات شیمیایی با ساختار پیچیده‌ای هستند که در همه اندام‌های گیاه تولید و ذخیره می‌شوند. درون گیاهان ماده‌ای وجود دارد که به آن مواد طبیعی می‌گویند و شامل متابولیت‌های اولیه و ثانویه در گیاه می‌شوند. بر اثر تبدیلات تکنولوژیک که باعث می‌شد مواد مؤثره به داروی گیاهی تبدیل شوند، ماده‌ای تولید می‌شود که روی بدن انسان تأثیر می‌گذارد. متابولیت‌های اولیه برای موجودات زنده ضروری هستند اما متابولیت‌های ثانویه در زندگی انسان و موجودات زنده نقش مهمی ندارند.

طبقه‌بندی مواد مؤثره گیاهان دارویی

مواد مؤثره گیاهان دارویی به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

• گلیکوزیدها

گروه بزرگی مواد مؤثره گیاهان دارویی هستند که ساختمان پیچیده‌ای دارند و در صنعت داروسازی دارای کاربرد فراوان هستند. گلیکوزیدها عملکرد بیولوژیکی بالایی دارند و بسیار سمی و خطرناک هستند و بیشتر در گیاهان گل‌دار دیده می‌شوند.

• آلکالوئیدها

در انسان واکنش‌های بیولوژیکی قوی دارند و بر سیستم عصبی تأثیرگذار هستند. آلکالوئیدها منشأ گیاهی دارند و قلیایی هستند و وجود آن‌ها برای تداوم گیاه ضروری است.

• روغن‌های فرار

روغن‌های قرار یا اسانس‌ها در سلول‌های اندام‌های گیاه مثل ساقه، ریشه، برگ و.... وجود دارند. اسانس‌ها باتوجه‌به کیفیت، اجزا و ترکیبات تشکیل‌دهنده، در هر اندامی از گیاه با هم تفاوت دارند. اسانس‌ها در گیاهان معطر وجود دارند که با ترشح به‌صورت ذرات ریز درون غده‌ها، بوی خاص مخصوص آن گیاه را تولید می‌کنند.

• سایر مواد

 مانند مواد تلخ، ویتامین‌ها، موسیلاژها، فلاونوئیدها، تانن ها، اسید سیلیسیک، لیپیدها

کاربرد ویژه مواد موثره

گیاهان دارویی از دیرباز در پیشگیری از بیماری‌ها، درمان و ریشه‌کن کردن بیماری‌ها نقش داشته‌اند و امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تولید مواد مؤثره در گیاهان دارویی نقش آن‌ها بیشتر شده است. در اینجا به بحث در مورد کاربردهای ویژه گیاهان دارویی می‌پردازیم:

• آرایشی و بهداشتی

امروزه به دلیل اثبات مواد شیمیایی مضر در تولید مواد آرایشی و بهداشتی از گیاهان دارویی استفاده گسترده می‌شود. روغن‌ها و مواد مؤثره‌ای که از گیاهان استخراج می‌شود در تهیه مواد آرایشی و بهداشتی و عطر استفاده می‌شوند. مواد اولیه در تهیه مواد آرایشی و بهداشتی شامل اسانس‌ها، رنگ‌دانه‌های آرایشی و بهداشتی و مواد نگه دارنده می‌شوند. مواد مؤثره فعال در مواد لایه‌برداری پوست، آبرسانی و احیای پوست وجود دارد.

• درمان

گیاهان دارویی به دلیل نداشتن عوارض جانبی نسبت به مواد شیمیایی در تهیه دارو استفاده فراوانی دارند. به دلیل افزایش مقاومت دارویی در میکروارگانیسم‌ها، گیاهان دارویی در مقابله با عوامل بیماری‌زا در کاربردهای درمانی استفاده می‌شوند. گروهی از گیاهان دارویی که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند در مقابله با بیماری استفاده می‌شوند. ولی گروه دیگر در فعالیت میکروب‌ها نقش دارند و ممکن است گروه دیگری از مواد مؤثره در ازبین‌رفتن برخی بیماری‌ها مؤثر باشند. 

• صنایع غذایی

گیاهان دارویی به‌عنوان طعم‌دهنده در غذا، نوشیدنی‌ها و مکمل‌های غذایی نقش دارند. سال‌هاست که به‌عنوان ادویه و چاشنی غذا به مواد غذایی ما طعم و بوی خاصی می‌بخشند. بیش از 3000 نوع گیاه برای تهیه روغن مواد غذایی اختصاص‌داده‌شده است.

• کشاورزی

در صنعت کشاورزی هرچند تقاضا برای تولید آفت‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها روزبه‌روز افزوده می‌شود اما این مواد سمی و بسیار خطرناک هستند. اما باتوجه‌به اثر مواد مؤثره گیاهی بر این مواد سمی از آلودگی و سمیت آن‌ها کاسته شده است.

مشکلات احتمالی داروهای گیاهی

طبیعی بودن داروهای گیاهی دلیل بر بی‌ضرر بودن آن‌ها نیست. داروهای گیاهی را نباید هم‌زمان با داروی دیگری مصرف کرد. برخی از گیاهان دارویی مثل ترشک، ریش بز در کلیه‌های انسان ایجاد سنگ کلیه می‌کنند. سالمندان، زنان باردار و شیرده، کودکان و قبل از عمل جراحی نباید از داروهای گیاهی مصرف کنند.

سخن آخر :

مواد مؤثره داروهای گیاهی در زندگی انسان نقش بسزایی دارند. کاربرد های ویژه مواد موثره در کشاورزی، مواد غذایی، درمان و مواد آرایشی و بهداشتی را نباید نادیده گرفت. داروهای گیاهی ضمن اینکه مزایایی دارد عاری از معایب نیست.

ما دراین بخش برای شما عزیزان در مورد کاربرد مواد موثره مطالبی را ارائه نمودیم برای اطلاع بیشتر در این باره می توانید با کارشناسان شرکت آوان شیمی در ارتباط باشید.