اکسپیانت دارویی چیست و انواع آن کدام‌اند؟
در ترکیب هر دارو، علاوه بر ماده مؤثره (API)، ترکیباتی دیگر نیز به کار می‌روند که به آن‌ها اکسپیانت یا مواد جانبی دارویی گفته می‌شود. این ترکیبات، گرچه خاصیت درمانی مستقیمی ندارند، اما نقش بسیار مهمی در ساخت، پایداری، جذب و مصرف آسان‌تر دارو ایفا می‌کنند.
اکسپیانت‌ها ممکن است به عنوان پرکننده، پایدارکننده، امولسیون‌کننده، طعم‌دهنده، رنگ‌دهنده، یا پوشش‌دهنده عمل کنند و بسته به نوع داروی تولیدی، انتخاب مناسبی از آن‌ها می‌تواند کیفیت و عملکرد نهایی فرآورده را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
آشنایی با انواع اکسپیانت‌ها برای تکنسین‌های دارویی و متخصصان تولید دارو بسیار ضروری است، زیرا در طراحی فرم‌های دارویی مختلف نظیر قرص، کپسول، سوسپانسیون، کرم یا آمپول، باید ترکیب مناسبی از آن‌ها به‌کار رود.
مهم‌ترین دسته‌های اکسپیانت عبارتند از:
- مواد پرکننده (Fillers): برای افزایش حجم دارو، به‌ویژه در قرص‌ها و کپسول‌ها
- مواد بایندر (Binders): برای ایجاد چسبندگی بین ذرات پودر و حفظ ساختار قرص
- مواد جداکننده (Disintegrants): برای کمک به شکستن قرص در معده و جذب بهتر
- روغن‌ها و روان‌کننده‌ها (Lubricants): برای جلوگیری از چسبیدن دارو به تجهیزات تولید
- پوشش‌دهنده‌ها (Coatings): برای محافظت از دارو، بهبود ظاهر، یا کنترل آزادسازی
- نگهدارنده‌ها (Preservatives): برای افزایش طول عمر و جلوگیری از آلودگی میکروبی
- طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌دهنده‌ها: برای بهبود پذیرش بیمار، به‌ویژه در داروهای کودکان
انتخاب صحیح اکسپیانت‌ها، تفاوت میان یک داروی موفق و یک فرآورده نامؤثر را رقم می‌زند.
با توجه به اهمیت بالای این ترکیبات، شرکت آوان بهمن شیمی در مسیر توسعه علمی و صنعتی خود، توجه ویژه‌ای به شناخت، ارزیابی و استفاده بهینه از اکسپیانت‌ها در فرمولاسیون محصولات دارویی دارد. ما معتقدیم کیفیت نهایی دارو، نتیجه هماهنگی دقیق میان ماده مؤثره و اجزای جانبی آن است.